Op maandag 27 maart 2023 vierde de Universiteit Utrecht haar 387e Dies Natalis. Prof. Dr. Liesbeth van de Grift noemde haar Diesrede ‘Terug naar de toekomst. Een historische blik op de klimaatcrisis’. Ze schrijft: “Een paar jaar geleden zou het CvB de term ‘klimaatcrisis’ niet gebruikt hebben. Het gebruik van de term in 2023 duidt op een veranderde ‘probleemconceptie’ door het CvB.” Verderop: “‘Klimaatcrisis’ – deze verschuiving in praten en denken op te merken is belangrijk. Want welke opvatting, welk frame, dominant is in publieke discussies, bepaalt ook in welke richting de oplossingen gezocht zullen worden. Zo duidt de term ‘klimaatcrisis’ op een besef van urgentie.”
De rector benadrukte volgens DUB dat de UU met tal van wetenschappelijke disciplines en initiatieven bijdraagt aan het vergroten van de kennis over het klimaatprobleem. Maar hij maakte daarnaast duidelijk dat er binnen de universiteit zelf soms discussies zijn over hoe die wetenschappelijke kennis het best kan worden aangewend.
De Radboud Universiteit maakte duurzaamheid in 2021 standaard onderdeel van het curriculum van alle opleidingen. De Universiteit Twente en Erasmus Universiteit Rotterdam zeggen duurzame organisaties te willen zijn. Tilburg Universiteit heeft mooie woorden: “Duurzaamheid is geen vastomlijnde, op zichzelf staande ambitie, maar loopt als een rode draad door onze strategie.” De Campus van TU Delft moet 2030 CO2-neutraal zijn en heeft sinds 2021 een coördinator duurzaamheid. De VU mikt op 2035. Maastricht heeft een Taskforce. De UvA wil de ‘ecologische voetafdruk’ in de komende vijf jaar met 25% verkleinen. Leiden is trots dat ze goed scoren op het thema Bedrijfsvoering in de ‘SustainaBul duurzaamheidsranking’, heeft een ‘Sustainability Network’ en een ‘Green office’. Dat laatste heeft Groningen ook, en een ‘roadmap‘. Wageningen University & Research (WUR) was in 2021 de duurzaamste universiteit ter wereld (Groningen kwam op de derde plaats). Dat bleek uit de 2021 GreenMetric ranking van Universitas Indonesia (UI). Deze ranglijst vergelijkt de duurzaamheid van universiteiten: hoe gaan de wetenschappelijke instelllingen wereldwijd om met energie, klimaat, afval, transport, water, biodiversiteit en infrastructuur. Ook duurzaamheid in onderwijs en onderzoek wordt gemeten. In 2022 stond Wageningen opnieuw bovenaan.
Hoe gaat het in België?
De Universiteit Antwerpen ‘streeft ernaar om een inclusieve, geëngageerde, fossielvrije en (bio)diverse universiteit te zijn’. Ze integreren duurzaamheid in het onderwijs, in onderzoek en in de bedrijfsvoering. Ook is er een Green Office. De VUB wil in 2050 klimaatneutraal zijn. De universiteit noemt duurzame ontwikkeling ‘al meer dan tien jaar’ als een van de kernwaarden. UGent heeft een hele, volle pagina over duurzaamheid, en mikt ook op 2050 voor klimaatneutraliteit. UHasselt zet duurzaamheid voorop ‘in onderwijs, onderzoek en dienstverlening’ en Leuven heeft sinds 2022 een ambitieus duurzaamheidsbeleid.
De universiteiten zijn een publieke speler van formaat, hebben bijna allemaal een duidelijk duurzaamheidsbeleid en -doelstellingen en beïnvloeden zo het maatschappelijk debat. Ze lopen voorop in de kennis over en het agenderen van duurzaamheid. Individuele wetenschappers versterken dat nog veel meer, door zich op opiniepagina’s en in programma’s en op platforms uit te spreken.
Is het genoeg? Roos van Oosten riep in een ingezonden stuk op ScienceGuide op om CO2-reductie bovenaan elke agenda in het hoger onderwijs te zetten.
Het besef van urgentie heeft in elk geval Scientist Rebellion Netherlands. Verbonden wetenschappers verbinden kennis aan klimaatactie: ze blokkeerden de snelweg in Den Haag en waren bij de blokkade van de privéjets in Eindhoven, waar ze het laatste IPCC-rapport voorlazen.
