Hoogleraar kustecologie Tjisse van der Heide doet onderzoek naar herstel van mosselbanken en andere biobouwers, zoals men de levende organismen noemt die het Waddenlandschap vormgeven. Gewapend met een 3D-printer en industrieel-ontwerpmethoden werd hij zelf een biobouwer en zoekt hij uit wat er nodig is voor herstel van deze systemen.
In zandige kustecosystemen zoals de Waddenzee, zo legt hij uit, is een belangrijke rol weggelegd voor zogeheten biobouwers – in het Engels ook wel ecosystem engineers genoemd. Dat zijn levende organismen die het landschap mede vormgeven. Van der Heide: “Biobouwers zijn letterlijk en figuurlijk het fundament van het ecosysteem.” Mossels vormen bijvoorbeeld mosselbanken waarop jonge mossels zich kunnen vestigen, en die ook een thuis vormen voor allerlei andere zeedieren. Helmgras houdt zandkorrels vast en bouwt zo hele duinlandschappen. Kwelderplanten vangen slib in en vormen uiteindelijk een kwelder. En zeegras vangt sediment uit het water, houdt dit vast en vormt een belangrijke leefomgeving voor andere mariene soorten.
“Maar op veel plekken in de Waddenzee zijn deze natuurlijke systemen verdwenen”, vertelt Van der Heide. “De mossel- en oesterbanken zijn in het verleden overbevist. Zeegras had te lijden van een ziekte, van de aanleg van de Afsluitdijk en van vermesting door landbouw en fosfaat uit wasmiddelen.” Nu de Waddenzee beter beschermd en schoner is, zouden die soorten weer kunnen terugkeren; en meer kwelders, riffen en duinen zijn altijd welkom in de strijd tegen een stijgende zeespiegel. Maar dit gaat lang niet overal vanzelf. “Eén mossel kan geen rif maken”, vat Van der Heide de uitdaging samen.
Lees het interview op de site van de RUG.
Daarop is ook de fotoserie te zien over zeegrasherstel in de Waddenzee.
Ooit kende Nederland uitgestrekte zeegrasvelden en een bloeiende zeegrasindustrie. De planten werden gebruikt voor dijkversteviging, matrasvulling, isolatiemateriaal of bemesting. Door ziekte, de Afsluitdijk, vermesting en verstoring is dit groot zeegras (Zostera marina) grotendeels verdwenen. En daarmee verdween ook een bijzonder ecosysteem. Want zeegras is een belangrijke plant in de Waddenzee en in soortgelijke ondiepe kustzeeën, overal ter wereld. Het gras houdt de bodem vast, dempt golfslag en biedt voedsel en bescherming voor allerlei dieren.
Marien ecoloog Laura Govers doet bij de RUG en het NIOZ onderzoek naar zeegrasherstel. Bij het eiland Griend boekte zij succes met het uitzetten van jonge zeegrasplantjes, die aansloegen en zich inmiddels vermeerderd hebben tot bescheiden nieuwe zeegrasveldjes. In opdracht van de RUG maakte Eddo Hartmann voor de serie Collective Landscape foto’s over het onderzoek van Laura Govers.
