Generatieve AI en de loskoppeling van de werkelijkheid
Toen eind september dit jaar orkaan Helene delen van de VS teisterde, waren de gevolgen enorm: meer dan tweehonderd doden, tientallen miljarden dollars in schade en massale gedwongen verplaatsing van de lokale bevolking. En natuurlijk, het is tenslotte de VS, werd ook dit gepolitiseerd. Ik wil het specifiek hebben over een tweet (een x’je?) die laat zien hoe onze relatie tot een werkelijkheid veranderd is. Op 3 oktober plaatst de Republikein Amy Kremer een beeld op twitter van een jong, huilend meisje op een bootje dat een puppy tegen haar reddingsvest aanklemt. De context van de tweet is dat ze daar ten gevolge van de orkaan zit. Bij het beeld heeft Kremer de tekst geplaatst: “This picture has been seared into my mind. My heart hurts”. Haar tweet is meer dan drie miljoen keer bekeken. Het enige probleem? Het beeld is AI-gegenereerd; wie goed kijkt, ziet dat een van de handen een vinger mist en dat het alles in het plaatje vreemd glad is. Als Kremer erop gewezen wordt dat de foto geen foto is maar een AI-gegenereerd beeld, antwoordt ze dat het haar niet uitmaakt waar de foto vandaan komt, het gaat er om wat de foto representeert.
Wat kunnen we hieruit opmaken? Er zijn beelden die geen relatie tot de werkelijkheid meer hebben maar desondanks wel de werkelijkheid beïnvloeden. Deze loskoppeling heeft volgens bepaalde theoretici al veel eerder plaatsgevonden, maar ik geloof dat we met het gebruik van generatieve ‘AI’ een sterke explicitering hiervan meemaken. De beelden die ons informeren, informeren ons niet meer over een achterliggende werkelijkheid, zij verhullen die niet, zij construeren voor ons een geheel nieuwe werkelijkheid, één die grote politieke gevolgen heeft. Het is niet voor niets dat Geert Wilders regelmatig gebruik maakt van AI-gegenereerde beelden als hij tweet. Bijvoorbeeld: “Altijd PVV”. Je ziet een foto van twee AI-gegenereerde meisjes die voor Wilders de perfecte (haast Arische) Nederlanders voorstellen. Het is goed mogelijk dat beeld-generatie door AI zich verbetert tot het niveau waarop de meeste mensen AI-gegenereerd beeld niet meer van authentiek kunnen onderscheiden. Op de lange termijn diskwalificeert dit het internet als authentieke informatiebron, maar wie goed om zich heen kijkt, ziet dat deze beelden ook al in de fysieke werkelijkheid geslopen zijn.
Vergeet niet: niemand heeft om AI gevraagd, de grote techbedrijven die erin investeren en het ontwikkelen zijn, zo blijkt uit de politieke donaties van hun oprichters, niet geïnteresseerd in het behouden van een democratie en er is haast geen kritisch dialoog in de publieke ruimte waarin men zich de vraag stelt waartoe we dit allemaal omarmen.