Antropoloog Tim Ingold, professor emeritus sociale antropologie aan de Universiteit van Aberdeen pleit voor een ‘nieuw humanisme’, dat de vooruitgangsdoctrine van het verlichtingsdenken inruilt voor duurzaamheidsdenken. “We zullen zowel ons onderwijs als onze democratie fundamenteel moeten herorganiseren.”
Heerschappij uitoefenen over de wereld: dat was volgens de filosofen van de Verlichting de lotsbestemming van de mensheid. Dankzij deze vooruitgangsdoctrine hebben wetenschap en technologie reuzensprongen vooruit gemaakt en zijn de levens van miljoenen mensen verbeterd. Dat kwam wel met een prijs: stijgende sociale onrechtvaardigheid en een aftakelende leefomgeving. Vandaag is die prijs niet langer houdbaar, stelt Tim Ingold. “Veel mensen uit de humanistische traditie pleiten voor een alternatieve, post-humanistische visie. Dat post-humanisme is een grote kerk met veel verschillende meningen, maar ze hebben één iets gemeen: kritiek op het antropocentrisme – de mens staat centraal – en het exceptionalisme – de mens is fundamenteel anders en superieur dan andere levende wezens – van de verlichtingsfilosofen.”
Post-humanisten halen de mens van zijn pedestal?
“Ja, maar ze slaan een beetje door in het andere extreem: ze vinden dat er geen verschil meer is tussen menselijk en niet-menselijk en tussen de maatschappij en de natuur.”
Daar heb jij dan weer kritiek op.
“Zo stel je mensen vrij van de verantwoordelijkheid voor het leven om hen heen, vind ik. Dat soort van ideeën is geen grote hulp voor de komende generaties die de wereld wel willen doen bloeien. Soms zit er zelfs een geur van wanhoop aan: ‘wij mensen hebben het allemaal verpest, we hebben geen recht van spreken meer, we trekken onze handen er beter van af – gedoemd zijn we toch’.”
U pleit voor een ‘nieuw humanisme’. Wat is het verschil met dit post-humanisme?
“Ik vind dat mensen wel degelijk exceptionele wezens zijn tussen alle andere levende wezens. Precies daarom hebben we een bijzondere verantwoordelijkheid: zorgen voor de dingen. Ik stel voor om op een positieve manier te onderzoeken wat wij als mensen kunnen doen en welke rol we kunnen spelen in de toekomst van de planeet.”
Lees het interview met Ingold op de site van de VUB.
