Slim is niet altijd wijs
Slim is niet altijd wijs[1]
Er was hoop dat de pandemie tot een nieuw sociaal contract zou leiden, waar we meer oog zouden hebben voor de consequenties van ons gedrag, niet alleen uit eigen belang, maar ook uit solidariteit met de rest van de wereld. Na en ook al tijdens COVID zijn we vooral bezig met onze maatschappij slim in te richten met de focus op het eigen belang, bijvoorbeeld in zogenaamde slimme steden. In die slimme steden lopen we tegen de grenzen aan van de Nederlandse opgeheven wijsvinger die omhoog wordt gehouden met goedbedoelde principes. Slim is niet altijd wijs bij gebrek aan sociaal en solidair gedrag en focus op louter eigen belang.
We hebben decennialang geprofiteerd van lage kosten voor de productie van onze goederen en diensten en de toegang tot schaarse grondstoffen in ontwikkelingslanden[2]. In die landen hebben we relaties met zogenaamde zustersteden, waarmee we nauw contact hebben opgebouwd. Toen is COVID gekomen, waarmee in korte tijd de kwetsbaarheid van wereldwijde waardeketens is aangetoond. Natuurlijk is die kwetsbaarheid er al eerder geweest, maar die viel vooral ten deel aan het armere deel in deze wereld. Nu wordt het rijkere deel van de wereld geraakt en worden er onmiddellijk maatregelen genomen om onze kwetsbaarheid hier te verminderen zonder na te denken over de consequenties voor de rest van de wereld.
COVID leert ons dat we, vaccinatie hamsterend, tegen de grenzen van onze solidariteit aan lopen en de negatieve gevolgen van ons gedrag met gemak doorschuiven naar ontwikkelingslanden[3]. Ver over de grens heen, vaak bijna onzichtbaar voor het westerse oog. Maar ook dichterbij kent onze solidariteit grenzen, daar kunnen de Groningers over meepraten. En de energiecrisis laat ons zien dat we vooral echt groen willen zijn als onze portemonnee wordt geraakt. Een oorlog resulterend in een energiecrisis, die ons in de portemonnee raakt, zorgt voor een ommezwaai in ons gedrag en zo wordt groen gebruik van energie opeens heel gewoon.
Nederland kent veel initiatieven rond het concept van slimme steden. Helaas zijn die vaak gebaseerd op kortetermijndenken, bijvoorbeeld door beleid in gang te zetten dat iedereen in de stad vanaf 2030 elektrisch moet rijden. Een definitie van slim is: schrander, vindingrijk, scherpzinnig, met name in het bedenken van oplossingen. In dit geval is er een oplossing bedacht om de CO2 uitstoot te verminderen en dat is slim. Maar is de manier waarop we het doen ook wijs? Een definitie van wijs is: verstandig, door ervaring geleerd, van gezond verstand, van goed overleg getuigend. Op basis van deze criteria, kun je het geen wijs besluit noemen dat de overheid actief beleid voert om in een tijd waar nieuwe technologieën elkaar snel opvolgen te kiezen voor batterijen die in ontwikkelingslanden niet duurzaam worden gemaakt en vervolgens, nadat wij aan onze groene ambities hebben voldaan, ook daar weer op niet duurzame wijze worden afgebroken. Door teveel op slimme oplossingen voor het eigen belang te focussen, verliezen we solidariteit uit het oog en zijn onze besluiten niet altijd wijs te noemen.
Door kortzichtigheid en politiek kortetermijndenken worden steden op achterstand gezet, omdat op basis van niet wijze besluiten voor ‘silo’-oplossingen wordt gekozen; waarop beleid wordt gemaakt en investeringen worden gedaan. Allemaal in de silo van een slimme stad. De slimme stad die losgeslagen van bestaande ecosystemen handelt op het ritme van verkiezingen.
Een slimme stad heeft leiderschap nodig dat kortetermijndenken loslaat en over lokale en nationale grenzen heen kijkt. Alleen dan kunnen in een slimme stad wijze besluiten genomen worden, die ten goede komen aan het hele ecosysteem. Dit is juist nu van belang in het tijdperk waar technologie ons kan helpen om grote vraagstukken in steden op te lossen in onderlinge verbondenheid met de rest van de wereld. Hier ligt een kans voor het slim en wijs inzetten van technologie.
Veel slimme steden maken bijvoorbeeld gebruik van Internet of Things (IoT) maar nog teveel in isolatie. Beleidsmakers in steden proberen keer op keer het wiel opnieuw uit te vinden in plaats van gebruik te maken van open standards[4]. Het kan natuurlijk zijn dat bepaalde beslissingen op onwetendheid gebaseerd zijn en dat er onvoldoende kennis bij de lokale (en nationale overheid) aanwezig is. Juist daarom is het belangrijk te investeren in het aantrekken van mensen, die begrijpen hoe technologie voor de stad in gezet kan worden en kunnen denken en handelen in het belang van de onderlinge samenhang binnen ecosystemen. Het allerbelangrijkste is: toon leiderschap en stap over de grenzen van politieke kortzichtigheid van willen scoren en hypes. Dan wordt slim ook wijs en dat is precies wat een stad nodig heeft: slim en wijs leiderschap.
[1] “Slim is niet altijd wijs”, Gorp van, D.M. Gedachten eerder uitgesproken tijdens de conferentie De Slimme Stad van Morgen Begint Vandaag, Utrecht, 16 september 2021; https://www.vastgoedmarkt.nl/166128/een-slimme-stad-heeft-vooral-leiderschap-nodig
[2] https://www.globalbankingandfinance.com/why-in-a-post-pandemic-world-we-need-to-recognize-the-trade-worlds-interconnectedness/
[3] https://trade4devnews.enhancedif.org/pt/node/6229