Code Rood voor de Mensheid
Afgelopen winter schreef ik een uitgebreid Nederlandstalig artikel over de hedendaagse opwarming van de Aarde voor het Rechtsgeleerd Magazijn Themis. Ik kan het niet laten de eerste alinea hier te citeren, omdat het artikel pas in 2023 zal verschijnen:
“De opwarming van het Aardse klimaat is de meest alarmerende urgente uitdaging waar de mensheid nu voor staat. Onlangs werd de ernst van dit probleem nog eens onderstreept door António Guterres, secretaris-generaal van de Verenigde Naties, die er “code rood” aan toekende.[1] Vertaald in het Nederlands verklaarde hij: “De alarmbellen klinken oorverdovend en het bewijs is onweerlegbaar: de uitstoot van broeikasgassen door de verbranding van fossiele brandstoffen en ontbossing verstikt onze planeet en brengt miljarden mensen in gevaar”.[2] Dat de Aardse opwarming gedurende de afgelopen anderhalve eeuw geheel te wijten is aan menselijke activiteiten staat onomstotelijk vast. Er is nauwelijks een wetenschappelijke klimaat-expert die daar nu nog aan twijfelt.[3] Inmiddels is het vijf voor twaalf.[4] Talrijke ingrijpende maatregelen zijn razendsnel nodig om het probleem van de Global Warming de komende tijd nog enigermate beheersbaar te houden.”
Wie werkelijk geïnteresseerd is in de snelheid van de huidige globale stijging der Aardse temperaturen, en in de oorzaken en gevolgen ervan, moet de recentste rapporten bestuderen van het IPCC, het Intergovernmental Panel on Climate Change, en, desgewenst, de vele wetenschappelijke artikelen die relevant zijn. Laat ik hier slechts enkele essentialia vermelden. Sinds het ontstaan van onze planeet Aarde, zo’n 4,56 miljard (4.560.000.000) jaar geleden, is de gemiddelde oppervlaktetemperatuur vaak veranderd. Velerlei factoren veroorzaakten dergelijke veranderingen, zoals een toe-of afname van zonnestraling, fluctuaties in de Aardbaan, of vulkanische uitbarstingen. Dat de global surface temperature sinds anderhalve eeuw met ruim 1 graad Celsius steeg, werd echter geheel veroorzaakt door de snelgroeiende mensheid en haar emissies van broeikasgassen, met name van CO2.
Zo’n stijging van de Aardse oppervlaktetemperatuur heeft velerlei gevolgen, zowel vrolijk-stemmende als gevaarlijke. Laat ik één dezer gevolgen kort bespreken, omdat dit voor het laaggelegen Nederland cruciaal is: de zeespiegelstijging. Toename van de temperatuur veroorzaakt in toenemende mate het smelten van ijs, wereldwijd, en het uitzetten van water. Wanneer al het landijs op Aarde zou smelten, neemt het niveau van de zeespiegel gemiddeld met ruim 65 meter toe. Bijgevolg is het voor het voortbestaan van laaggelegen landen zoals Nederland een cruciale vraag hoe snel het Aardse landijs verder gaat smelten. De huidige smelt-snelheid zal aanzienlijk toenemen wanneer de mensheid de oorzaken ervan niet bliksemsnel uitschakelt. Zoals het IPCC onlangs berekende, zou de gemiddelde oppervlaktetemperatuur dan aan het eind van onze eeuw gestegen kunnen zijn met 3.3 tot 5.7 graden Celsius vergeleken met het tijdvak 1850-1900.[5] Dat zou een verhoging van het zeeniveau op Aarde van 1 tot zelfs enkele meters kunnen veroorzaken, zodat Nederland misschien deels zal verzuipen.[6]
Slaagt de mensheid er inmiddels in de uitstoot van broeikasgassen drastisch te verminderen? Zal het dus lukken de Aardse opwarming te beperken tot 1,5 graad of desnoods maximaal 2 graden Celsius, zoals werd afgesproken in het klimaatakkoord van Parijs (2015)?[7] In het eerste decennium van onze eeuw stegen de broeikasgasemissies wereldwijd met gemiddeld 2,2% per jaar.[8] Laat ik deze beknopte beschouwing dus eindigen met een urgente oproep aan onze minister-president Mark Rutte: zoudt U met spoed een effectief wereldomvattend beleid willen ontwikkelen om de menselijke uitstoot van broeikasgassen bliksemsnel te halveren?
[1] ‘Secretary-General Calls Latest IPCC Climate Report “Code Red for Humanity”, Stressing “Irrefutable” Evidence of Human Influence’, 9 aug. 2021. bit.ly/3gcggff.
[2] Regionaal Informatiecentrum van de Verenigde Naties, 9 augustus 2021 (unric.org): Guterres: “IPCC-rapport is code rood voor mensheid”.
[3] James Lawrence Powell (2019), “Scientists Reach 100% Consensus on Anthropogenic Global Warming”, Bulletin of Science, Technology & Society 37 (4): 183-184. Cf. Mark Lynas, Benjamin Z. Houlton, and Simon Perry (2021), “Greater than 99% consensus on human caused climate change in the peer-reviewed scientific literature”, Environmental Research Letters 16 (11): 114005.
[4] Vgl. Hans-Werner Sinn, Das grüne Paradoxon. Plädoyer für eine illusionsfreie Klimapolitik, geactualiseerde uitgave (2012; Ullstein Taschenbuch), p. 17: “Es ist tatsächlich fünf vor zwölf”.
[5] Climate Change 2021: the Physical Science Basis, B.1, p. 14. Dit is het eerste deel van het zesde Assessment Report (AR6) van het IPCC, dat in 2022 voltooid zal worden; het tweede deel verscheen op 7 maart 2022: Climate Change 2022: Impacts, Adaptation and Vulnerability. In het vijfde beoordelingsrapport van het IPCC werd deze mogelijke temperatuurstijging nog iets lager ingeschat.
[6] Vgl. bijvoorbeeld: Mercer, J. H. (1978), “West Antarctic ice sheet and CO2 greenhouse effect: a threat of disaster. Nature. 271 (5643): 321-325. Cf. Pattyn, Frank (2018), “The paradigm shift in Antarctic ice sheet modelling. Nature Communications. 9 (1): 2728.
[7] Vele experts hebben betoogd dat indien geheel wordt voldaan aan de maatregelen die werden afgesproken in het VN-Klimaatakkoord van Parijs, de globale Aardse opwarming nog minstens 3 graden Celsius zou bedragen. Vgl. Mark Maslin, Climate Change. A Very Short Introduction (fourth edition, Oxford University Press, 2021), p. 115.
[8] IPCC WG3, Summary for Policymakers, Trends in stocks and flows of greenhouse gases and their drivers, p. 6, in Climate Change 2014: Mitigation of Climate Change.