Een pleidooi voor het behoud van taalonderwijs (juist met de komst van AI)

Waarom zouden we nog talen leren? Er bestaan al lang vertaaltools zoals Google Translate en ik voorspel dat er binnenkort een technologie met bijbehorende app op de markt komt die tijdens een gesprek een taal die je niet kent rechtstreeks je oor in vertaalt. Laten we ons die situatie even goed voorstellen: we communiceren voortaan ieder in de eigen taal en een technologisch hoogstandje met gebruik van software voor automatische spraakherkenning met daarbij AI en Large Language Models zorgt ervoor dat wat je zegt simultaan vertaald wordt naar bijvoorbeeld het Arabisch, rechtstreeks in het oortje van je Arabischsprekende gesprekspartner. Die gesprekspartner begrijpt met minimale vertraging wat jij wilde zeggen en formuleert een antwoord in het Arabisch wat vervolgens weer met minimale vertraging jouw oor in het Nederlands bereikt. Opgelost! Schrap alle kennis over Arabisch, Koreaans, Duits, Swahili, noem maar op. Wát een besparing aan energie, tijd, en vooral geld. Niemand hoeft ooit meer een taal te leren.

Maar laten we deze situatie ons even nog wat beter voorstellen: dan zouden we voor alle internationale contacten, bijvoorbeeld contacten met familie en vrienden, en ook voor zaken zoals defensie of handel ons afhankelijk maken van tools van Big Tech bedrijven. Nog los van het argument dat de communicatie dan stopt zodra je vergeten bent je oortje op te laden, of er een storing is in elektriciteit of op het web, moet ik er niet aan denken. Bij Defensie zullen ze dit scenario ook niet zo aantrekkelijk vinden, en grote bedrijven zoals ASML, Airbus, en ING vermoed ik ook niet. Want wie weet dan nog wat er echt gezegd is als een tool het heeft vertaald? Als bovendien kennis over taal en cultuur is verdwenen (na het schrappen van taal- en cultuuronderwijs), zijn er geen mensen die meerdere talen kunnen begrijpen. Wie gaat die tools dan controleren?

Behalve dat het om de tools te controleren nodig blijft om meerdere talen te kennen, is het nodig dat er onafhankelijk onderzoek is door taal- en cultuurwetenschappers. Want natuurlijk gaan die tools de communicatie tussen mensen veranderen. We moeten koste wat het kost voorkomen dat we ons belangrijkste gereedschap voor contact tussen mensen (taal!) zomaar uit handen geven aan bedrijven zoals Google, Meta of OpenAI. Dan zit er bijvoorbeeld ineens een reclame in wat je aan het zeggen bent, of zit een trol je boodschap te verdraaien in het oor van je gesprekspartner. Dus behoud het vreemdetalenonderwijs, juist met de komst van AI. De manier waarop dat onderwijs vorm moet krijgen, daar schreef ik vorig jaar al een blog over: met vooral veel inhoud óver taal en cultuur.