Het antwoord is 42: waarom goede vragen belangrijker zijn dan berekende antwoorden
In Douglas Adams’ beroemde boek The Hitchhiker’s Guide to the Galaxy wordt de supercomputer Deep Thought beschreven. Deze supercomputer is gebouwd om antwoord te geven op ‘de ultieme vraag van het leven, het universum, en alles’. Na miljoenen jaren van berekeningen is Deep Thought eruit. ‘Het antwoord’, zo kondigt het systeem aan, ‘is 42’.
Het verrassende antwoord van Deep Thought herinnert ons aan iets wat we in de AI-discussie soms vergeten. In veel opzichten lijken we, met de fantasieën en verwachtingen die we op AI projecteren, op degenen die hoopten op een allesomvattende, diepzinnige verklaring van deze supercomputer. Terwijl de maatschappij de schokgolven van de introductie van het internet nog nauwelijks te boven is gekomen, zet AI als nieuwe systeemtechnologie ons wereldbeeld opnieuw op zijn kop. Met de overgang van statische programma’s naar systemen die kunnen leren, opent de deur naar een nieuw tijdperk van automatisering en innovatie.
Dit betekent niet dat AI menselijke intelligentie evenaart. Vooralsnog blijft AI een geavanceerde voorspelmachine die, zonder begrip, steeds beter raadt wat het volgende woord, de volgende pixel of het volgende beeld moet zijn om daarmee levensechte teksten, gesprekken, afbeeldingen, video’s en zelfs speelbare games te genereren. De impact daarvan is desondanks niet te onderschatten. ‘AI is in onze eeuw wat elektriciteit was in de negentiende eeuw’, schreef de WRR al. En net als bij deze eerdere technologische revoluties zal AI bestaande structuren ontwrichten, nieuwe spelregels creëren, en ons – onvermijdelijk – nieuwe winnaars en verliezers geven.
Dat maakt het antwoord van Deep Thought zo relevant. AI kan patronen analyseren en ons helpen bij het oplossen van specifieke, complexe problemen. Maar wat AI niet kan is antwoord geven op de vraag wat waardevolle innovatie is of welke richting we als samenleving op willen. Hoewel er veel aandacht uitgaat naar regulering en technische ontwerpmethodes om AI te controleren, ligt de focus sterk op de technologie zelf, terwijl de meest urgente vraagstukken rond verantwoorde AI niet technisch, maar ethisch zijn. Technologische innovatie gaat snel, maar wat voor toekomst willen we precies bouwen met AI?
Dat AI onze maatschappelijke structuur ingrijpend gaat veranderen lijkt wel zeker, maar de richting van die verandering is nog allerminst bepaald. Wat Deep Thought ons laat zien is dat slimme berekeningen nuttig zijn, maar dat goede vragen stellen nog veel belangrijker is. De grootste vragen gaan namelijk over wat voor samenleving we willen zijn. En als Deep Thought ons iets leert, is het dat we die vraag niet aan AI moeten stellen.