Paaseiland bestaat uit een aantal uitgedoofde vulkanen. De oudste lava’s zijn zo’n 2,5 miljoen jaar geleden gevormd bovenop een oceaanplaat die niet veel ouder is dan de vulkanen zelf. In 2019 vertrok een team van Cubaanse en Colombiaanse geologen naar Paaseiland voor een nauwkeurige datering van het vulkaaneiland. Daarvoor grepen ze terug op een beproefd recept: het dateren van zirkoonmineraaltjes. Wanneer magma afkoelt kristalliseren zulke mineraaltjes uit. Ze bevatten een beetje uranium dat door radioactief verval ‘verandert’ in lood. En omdat we weten hoe snel dat gaat kunnen we meten hoe lang geleden die mineraaltjes gevormd zijn. Het team van de Colombiaanse Universidad de Los Andes ging op zoek naar die mineralen. Het team vond er honderden. Maar verrassend genoeg niet alleen van 2,5 miljoen jaar oud, ook van veel verder terug in de tijd, tot wel 165 miljoen jaar geleden.
Vulkanen zoals die van Paaseiland zijn zogenaamde ‘hotspotvulkanen’. Die komen veel voor in de Grote Oceaan; denk aan Hawai’i. Ze ontstaan uit grote bellen gesteente die langzaam uit de diepe aardmantel opstijgen – zogenaamde mantelpluimen – en als die dicht onder de aardplaten komen smelten de pluimgesteenten, en de mantelgesteenten er vlak omheen, en ontstaan er vulkanen. Al sinds de jaren zestig is bekend dat mantelpluimen heel lang op hun plek blijven liggen terwijl de aardplaten eroverheen bewegen. Iedere keer als de plaat een stuk verschoven is maakt zo’n mantelpluim een nieuwe vulkaan. Vandaar ook de rijen van uitgedoofde onderzeese vulkanen in de Grote Oceaan, met aan het uiteinde één of een paar actieve. Had het team het bewijs gevonden dat de mantelpluim onder Paaseiland al 165 miljoen jaar actief was?
Lees het hele artikel op de site van de Universiteit Utrecht.
