Screenshots en persafbeeldingen van president Donald Trump met de Oekraïense president Volodymyr Zelensky in de Oval Office op vrijdag 28 februari 2028. [1]
“Dit heeft een Amerikaanse president nog nooit gedaan,” schreef de Amerikaanse journalist, schrijver en columnist Thomas L. Friedman in The New York Times na het televisiedebat tussen Trump en Zelensky. “In een grote oorlog in Europa koos onze president openlijk de kant van de agressor, de dictator en de indringer, in plaats van die van de democraat, de vrijheidsstrijder en de aangevallenen.”
Toch voelde dit moment op een vreemde manier vertrouwd, alsof het eerder was vormgegeven volgens de logica van prime-time reality-tv dan gestuurd door traditionele diplomatie. Trump lijkt politiek te benaderen als een spektakel, gedreven door kijkcijfers en mediagekte. “Dit wordt geweldige televisie,” concludeerde hij na een ongekende schending van diplomatieke protocollen tijdens persbijeenkomsten met wereldleiders. “Dat kan ik je verzekeren.”
Het is inmiddels duidelijk dat moderne politiek onlosmakelijk is verweven met entertainment, en Trump belichaamt deze verschuiving waarin bestuur plaatsmaakt voor spektakel. Zijn diplomatieke ontmoetingen op televisie – vooral het gespannen debat op 28 februari 2025 over een Oekraïens-Amerikaanse grondstoffenovereenkomst – weerspiegelen de dynamiek van een realityshow. Hier draait autoriteit om performance, en deelnemers strijden in zakelijke uitdagingen om invloed, status en een positie binnen Trumps wereld. Net als in The Apprentice, de realityshow die hij tussen 2004 en 2015 presenteerde, eindigt elk hoofdstuk met een dramatische climax: „You`re fired!“
Deze zorgvuldig geënsceneerde momenten, ontworpen voor maximale visuele impact, reduceren complexe geopolitieke conflicten tot een reality-tv-drama, waarin publieke perceptie wordt gevormd door beeldvorming in plaats van beleid. Het gevaar schuilt in deze simplificatie: beslissingen lijken geacteerd en leiderschap draait om dominantie en performance, in plaats van diplomatie en politieke oplossingen. In dit nieuwe tijdperk overschaduwt het politieke spektakel vaak de inhoud van bestuur.
Nu politieke communicatie steeds meer op reality-tv begint te lijken, kan een mediastudies-analyse van Trumps leiderschap meer inzicht bieden in zijn strategieën, publieke aantrekkingskracht en de veranderende dynamiek van politieke macht in het digitale tijdperk. Hieronder vergelijk ik drie sleutelmomenten uit Trumps televisiediplomatie met de mise-en-scène en visuele kenmerken van The Apprentice, de realityshow waarmee hij een wereldwijd publiek wist te bespelen.
Afb. 1: Screenshot van het televisiedebat tussen Trump en Zelensky op CNN: https://edition.cnn.com/2025/02/28/politics/video/zelensky-trump-vance-russia-argument-oval-office-digvid
Confrontatie in de Oval Office: reality-tv-politiek
Het eerste beeld weerspiegelt op meerdere manieren The Apprentice. Trump neemt een dominante positie in en maakt brede gebaren terwijl Zelensky luistert – een weerspiegeling van de autoritaire rol die hij in zijn realityshow speelde. Zijn expressieve handgebaren en strak samengeperste lippen doen denken aan zijn directieve stijl wanneer hij deelnemers bekritiseert of ontslaat.
Trumps houding is niet onderhandelend, maar bevelend: “Kijk, als je nu een staakt-het-vuren kunt krijgen, dan zeg ik je: neem het!” (7:02). Ondertussen oogt Zelensky, gezeten naast hem, gespannen en op zijn hoede – vergelijkbaar met een kandidaat die zich in The Apprentice moet verdedigen voor een oordeel. De statige setting, met gouden accenten en een formele achtergrond, versterkt de machtsdynamiek, net zoals de zorgvuldig geënsceneerde directiekamer van de realityshow.
Het reality-tv-ethos van conflict en besluitvorming overheerst dit moment en transformeert een geopolitieke confrontatie in een visueel spektakel. In tegenstelling tot The Apprentice zijn de inzet en gevolgen hier echter niet beperkt tot kijkcijfers, maar gaan ze over oorlog, diplomatie en wereldwijde machtsverhoudingen.
Afb. 2: President Donald Trump discussieert vrijdag in de Oval Office met de Oekraïense president Volodymyr Zelensky. © Jabin Botsford/The Washington Post. https://www.washingtonpost.com/opinions/2025/02/28/trump-zelensky-oval-office-ukraine-russia/
Machtsspelletjes en performatief leiderschap
Het tweede beeld verdiept de parallel met The Apprentice en benadrukt Trumps neiging tot geënsceneerde dominantie. Hij zit zelfverzekerd en gebaart met autoriteit, terwijl Zelensky meer naar binnen gekeerd lijkt en een subtiel defensieve houding aanneemt. De opstelling doet denken aan de directiekamerscènes waarin deelnemers hun zaak bepleiten voordat Trump zijn oordeel velt.
Vooroverleunend met een uitgestrekte handpalm laat Trump zijn overwicht gelden en zegt hij afwijzend tegen Zelensky: “Je moet dankbaarder zijn, want laat me je iets vertellen: jij hebt de kaarten niet!” (7:42). Zelensky, met een hand op zijn borst, straalt oprechtheid uit – vergelijkbaar met een deelnemer die een laatste beroep doet op de jury.
De mise-en-scène versterkt de machtsverhoudingen: het weelderige decor van het Witte Huis en de presidentiële zegels op de centrale tafel roepen de sfeer op van de machtstafel in The Apprentice. Deze zorgvuldig geënsceneerde setting onderstreept de verschuiving van bestuur naar spektakel, waarbij visuele perceptie steeds meer de autoriteit bepaalt.
Afb. 3: President Trump begroet de Oekraïense president Volodymyr Zelensky bij zijn aankomst voor een vergadering over een cruciale mineralenovereenkomst op 28 februari 2025. © Greg Nash, https://thehill.com/homenews/house/5169941-trump-zelensky-ukraine-clash-congress/
De handdruk: gescripte machtsdynamiek
Het derde beeld laat een verschuiving in toon zien, maar blijft doordrenkt van performance. In tegenstelling tot de eerdere confrontaties neemt Trump hier de rol aan van mentor of dealmaker. Hij legt een hand op Zelensky’s schouder – een gebaar dat zowel neerbuigend als geruststellend kan worden geïnterpreteerd.
Zelensky, gekleed in zijn kenmerkende zwarte militaire tenue, kijkt beheerst op naar Trump, met een houding die zowel respectvol als berekenend oogt. De positionering suggereert een moment van overtuiging, vergelijkbaar met de laatste gesprekken in The Apprentice, waarin het lot van een deelnemer werd bezegeld. De setting versterkt het theatrale karakter van de machtsdynamiek, met de Amerikaanse vlag als decor.
Trump wuift Zelensky’s historische argumenten over de Krim snel weg met de woorden: “2014 – ik was hier niet” (2:05). Zijn blik, lichtjes scheef, en zijn intense oogcontact onderstrepen zijn typische bestuursstijl: autoritair en onwrikbaar, alsof zijn beslissing al vaststaat.
Deze scène belichaamt de versmelting van bestuur en entertainment: een diplomatieke ontmoeting met grote inzet, verpakt als een reality-tv-moment. Trump blijft de regisseur van zijn eigen spektakel, waarbij hij leiderschap vormgeeft rond conflict, oordeel en dominantie. Hierdoor vervaagt de grens tussen echte diplomatie en de performatieve politiek van de moderne mediawereld, waar symbolische handelingen, retoriek en mediagebeurtenissen zwaarder wegen dan daadwerkelijke beleidsveranderingen of concrete resultaten.
“Hij heeft een enorme haat”: de vervaging van bestuur en spektakel
Wetenschappers onderzoeken al geruime tijd de wisselwerking tussen media en politiek. Murray Edelman (1988) stelt bijvoorbeeld dat politieke spektakels niet alleen machtsstructuren versterken, maar ook de betrokkenheid van het publiek in stand houden. Trumps leiderschap, diep geworteld in de esthetiek van reality-tv, floreert op confrontatie en performativiteit. Zijn debathouding – met een uitgestrekte handpalm die vaak symbool staat voor afwijzing of autoriteit – weerspiegelt zijn directiestijl, waarin beslissingen snel en definitief waren.
Trumps neiging om spektakel boven inhoud te verkiezen is niet nieuw, maar is in het tijdperk van massamedia verder versterkt. Net als zijn realityshow gedijde zijn presidentschap op controverse, soundbites en dramatische confrontaties. Al vroeg in zijn ontmoeting met Zelensky beschuldigde Trump hem in overdreven termen: “Hij heeft een enorme haat,” en voegde eraan toe: “Als je wilt dat ik hard ben, kan ik harder zijn dan wie dan ook.” (00:37). Door complexe geopolitieke kwesties te reduceren tot verteerbare televisiemomenten speelde hij in op een medialandschap waarin sensatie steeds vaker prioriteit krijgt boven diepgaande beleidsdiscussies. Zijn gebaren, toon en retoriek waren zorgvuldig afgestemd op maximale impact, waardoor zijn leiderschapsstijl evenveel draaide om performance als om bestuur.
Zelensky – een voormalig komiek en acteur – begrijpt op zijn beurt de kracht van visuele overtuigingskracht. Zijn hand-op-het-hart-gebaar heeft historische wortels in retorische communicatie en wordt vaak geassocieerd met oprechtheid en morele integriteit (Ekman, 2003). Deze belichaming van authenticiteit contrasteert scherp met Trumps reality-tv-benadering en creëert voor het publiek een sterk visueel contrast tussen populistische agressie en democratisch idealisme. Dankzij zijn achtergrond in entertainment beheerst Zelensky de kunst van emotionele connectie, waardoor hij effectief inspeelt op de gevoelens van zijn publiek. Waar Trump de confrontatie zoekt, gebruikt Zelensky empathie – een strategie die hem aanzienlijke internationale steun heeft opgeleverd.
Wereldwijde implicaties: de toekomst van het politieke spektakel
De uitwisseling tussen Trump en Zelensky is tekenend voor een bredere verschuiving in leiderschapsstijlen wereldwijd. Zoals politicologe Pippa Norris (2000) opmerkt, heeft de opkomst van populistische leiders de politieke betrokkenheid getransformeerd, waarbij directe, emotionele communicatie steeds vaker de voorkeur krijgt boven traditioneel, institutioneel discours. Trumps reality-tv-achtige bestuursstijl is geen uitzondering, maar een weerspiegeling van veranderende politieke normen, waarin van leiders steeds vaker wordt verwacht dat ze zowel entertainers als beleidsmakers zijn.
Zelensky daarentegen vertegenwoordigt een nieuwere vorm van leiderschap, waarin emotionele overtuigingskracht wordt gecombineerd met strategische communicatie. Zijn vermogen om internationale steun te mobiliseren onderstreept de kracht van effectieve storytelling in de wereldpolitiek. Zoals Edelman (1988) stelt, gaat politieke storytelling niet alleen om het informeren van het publiek, maar ook om het vormgeven van percepties van legitimiteit en autoriteit. Door mediaplatforms doelgericht in te zetten, heeft Zelensky het concept van leiderschap in oorlogstijd herijkt en aangetoond dat perceptie in het digitale tijdperk even machtig kan zijn als militaire kracht.
Deze verschuiving roept echter fundamentele vragen op over de toekomst van democratie en bestuur. Als politiek succes steeds vaker wordt bepaald door performatieve vaardigheden in plaats van inhoudelijke expertise, wat betekent dit dan voor democratische verantwoording? Nu de grenzen tussen politiek en entertainment steeds verder vervagen, ligt de verantwoordelijkheid bij zowel de media als het publiek om niet alleen spektakel te consumeren, maar ook inhoud en daadkracht te eisen.
Conclusie: leiderschap in het tijdperk van spektakel
De confrontatie tussen Trump en Zelensky benadrukt de theatrale aard van modern leiderschap. Of het nu gaat om een assertieve afwijzing of een oprechte smeekbede, beide leiders benutten lichaamstaal als een krachtig communicatiemiddel, waarmee ze de publieke perceptie vormgeven in een tijdperk waarin bestuur en spektakel onlosmakelijk met elkaar verweven zijn.
De overeenkomsten tussen deze diplomatieke ontmoetingen en reality-tv onthullen een diepgaande verschuiving in de hedendaagse politiek: besturen draait niet langer alleen om besluitvorming, maar ook om performance, imago en kijkcijfers. Leiders die het politieke spektakel beheersen, krijgen grip op het narratief, ongeacht of ze daadwerkelijk succesvol beleid voeren.
De beelden van Trump en Zelensky illustreren deze transformatie: diplomatie en mediaspektakel zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden geraakt. Terwijl de wereld toekijkt hoe deze optredens zich ontvouwen, rijst een cruciale vraag: wat blijft er over van politiek wanneer de camera’s doven?
[1] De tijdcodes in de tekst verwijzen naar de volgende video van de bijeenkomst in het Witte Huis op FOX 4: https://www.youtube.com/watch?v=CIEZEvx1HfU (bekeken op 2 maart 2025)
