De recente veranderingen in het buitenlandbeleid van de VS – in het bijzonder met betrekking tot invoerrechten en de oorlog in Oekraïne – hebben het debat aangewakkerd over wat de regering Trump bezielt in haar beslissingen. Sommige van die beslissingen leken zo vreemd dat mediacommentatoren en zelfs sommige Europese politici zich hardop hebben afgevraagd of de Amerikaanse regering nu misschien zelfs Russische belangen dient.
Het is waarschijnlijker dat de acties van de VS gewoon een weerspiegeling zijn van een agressief nastreven van wat de regering Trump ziet als de belangen van Amerika. Dergelijk beleid kán helpen om de Amerikaanse productie weer op te bouwen en het leger te heroriënteren op toekomstige spanningen met China.
Maar voormalig Trump-medewerker Anthony Scaramucci, nu de co-host van de populaire Amerikaanse podcast The Rest is Politics en een fel tegenstander van zijn voormalige baas, denkt daar anders over. Hij beweert dat de Amerikaanse president niet – zoals soms wordt beweerd – “vierdimensionaal schaak” speelt, maar handelt op basis van “grillen” en “de schaakstukken opeet”.
Dit doet de mogelijkheid rijzen dat sommige beleidsmaatregelen van Trump eerder boosaardig dan strategisch zijn. Mijn boek Spite, gepubliceerd in 2020, onderzoekt de psychologische wortels van de wrok, en de evolutie en sociale impact ervan bij burgers, leiders en beleidsmakers. Het biedt inzichten in wat zich nu mogelijk op het wereldtoneel ontvouwt.
Bij wrok kwetsen we een ander – zelfs ten koste van onszelf. Hoewel wraakzuchtige acties strategisch kunnen zijn en je eigenbelang op de lange termijn kunnen dienen, zijn ze vaak schadelijk voor iedereen, zowel op de korte als op de lange termijn. Om effectief te kunnen reageren, is het van cruciaal belang om te begrijpen of er wrok betrokken is bij de beleidsbeslissingen van de VS.
Coöperatie – samenwerken tot wederzijds voordeel – is de grote kracht van de mensheid. We werken samen met mensen buiten onze families op een manier die andere soorten niet hebben. Na de Tweede Wereldoorlog zorgden coöperatieve allianties, handelsovereenkomsten en wereldwijde instellingen voor een zekere mate van gedeelde welvaart.
Toch is samenwerking (ik win, jij wint) slechts een van de vier basisgedragingen, naast altruïsme (ik verlies, jij wint), egoïsme (ik win, jij verliest) en wrok (ik verlies, jij verliest). Trump framet Amerikaanse samenwerking vaak als altruïsme en beweert dat Amerika geeft en niets terugkrijgt, waardoor Amerika oneerlijk wordt uitgebuit.
Zijn “America first”-beleid omarmt egoïsme en behandelt internationale relaties als een nulsomspel waarbij er maar één winnaar kan zijn. Maar door samenwerking als oneerlijk te bestempelen, en daar boos over te worden, verandert Trumps egoïsme wellicht in contraproductieve wrok.
Toen de VS tarieven oplegde aan landen, sloegen deze over het algemeen terug met hun eigen tarieven. Het resultaat? Iedereen leed eronder. In de eerste termijn van Trump droegen de Amerikaanse consumenten de meeste kosten van die tarieven, terwijl de vergeldingsheffingen óók de reële inkomens in het buitenland verminderden.
Econoom en voormalig minister van Werkgelegenheid van de VS, Robert Reich, stelt dat de tarieven van Trump bedoeld zijn “om de wereld te laten zien dat hij bereid is om kleinere economieën te schaden, zelfs ten koste van de zeer grote economie van de VS”. Dit is een schoolvoorbeeld van wrok.
Ook na spanningen tussen Trump en de Oekraïense president, Volodymyr Zelensky, leken de Amerikaanse acties meer gericht op het straffen van Oekraïne dan op het bevorderen van Amerikaanse belangen. Sommigen beweren dat dit zowel de Amerikaanse nationale veiligheid als de Oekraïense veiligheid schaadde.
De kosten en baten van wrok
Wetenschappers op het gebied van internationale betrekkingen hebben verschillende visies op wrok. Realisten zien wrok als een rationeel middel om macht te behouden. Zij benadrukken dat zolang de VS minder verliest dan hun rivaal, ze een relatieve winst boeken.
Liberalen geven de voorkeur aan absolute winsten – ze stellen dat samenwerking leidt tot wederzijdse voordelen, zelfs als sommigen meer winnen dan anderen. Zij zien wrok als schadelijk voor handel en schadelijk voor de allianties die de VS uiteindelijk sterker maken.
Constructivisten, die stellen dat acties van staten afhankelijk zijn van de context en beeldvorming, benadrukken dat de impact van wrok varieert. Wrok tegen een grote rivaal kan nuttig zijn. Maar wrok tegen kleinere bondgenoten kan het vertrouwen en de samenwerking op lange termijn ondermijnen.
De hatelijke tarieven van de VS kunnen zwakkere bondgenoten, zoals Canada, tot concessies dwingen. Maar geleerden waarschuwen dat China, dat een veel grotere economie heeft, zowel de wil als de middelen heeft om “een gevaarlijk spel van wederzijdse pijn en vernietiging” met de Verenigde Staten te spelen.
Voortdurende handelsoorlogen duiden op een verlangen om te domineren en te straffen in plaats van strategisch eigenbelang na te streven, waardoor conflicten eerder escaleren dan oplossen. Onderzoek naar menselijke samenwerking toont aan dat de winnaars in dat spel níet straffen, en dat de verliezers “straffen en ten onder gaan”.
De psychologie van wrok
Wrok kan het beleid van de VS bepalen omdat de percepties, de omgeving en de persoonlijkheid van Trump wraakzucht aanmoedigen. Wrok komt vaak voort uit het gevoel oneerlijk behandeld te worden. De Amerikaanse president heeft een gevoel van oneerlijkheid gecreëerd, en beweert herhaaldelijk dat bondgenoten de VS “zeer, zeer oneerlijk” behandelen.
Donald Trumps heftige woordenwisseling met Zelensky in het Witte Huis op 28 februari 2025.
China groeit, en de wereld wordt competitiever. Onderzoek suggereert dat meer concurrentie wreedheid aanmoedigt. En in een tijdperk van een ‘politiek van de sterke mannen’ kunnen leiders dominantie nastreven. Wrok is één manier om anderen te domineren.
Het bezitten van de duistere drie-eenheid van persoonlijkheidstrekken – psychopathologie, narcisme en machiavellisme – verhoogt het risico om haatdragend te zijn. Onderzoekers hebben betoogd dat Trump hoog scoort op dergelijke eigenschappen (hoewel dit, als het waar is, niet per se slecht is, omdat narcisme gekoppeld is aan bepaalde elementen van presidentieel succes).
Kwaadaardigheid komt vaker voor bij mensen die moeite hebben om hun emoties onder controle te houden. Trump is beschuldigd van driftbuien. Zelfs een van zijn eigen advocaten zou Trump “niet in staat hebben geacht om te getuigen, omdat hij zichzelf en zijn emoties niet onder controle had”.
Wrok is niet altijd slecht. Het kan eerlijkheid afdwingen, competitieve prestaties stimuleren en is gekoppeld aan creativiteit. Maar wanneer wrok samenwerking ondermijnt – de grote kracht van de mensheid – wordt het menselijk kryptonite [een fictief, krachtig maar ook gevaarlijk mineraal uit de stripverhalen over Superman. JB]
Hoe te voorkomen dat wrok het beleid beïnvloedt
Om te voorkomen dat wrok het buitenlands beleid beïnvloedt, moeten we de oorzaken aanpakken. Dit betekent dat de perceptie van oneerlijkheid moet worden bestreden. Leiders moeten de wederzijdse voordelen van samenwerking benadrukken. Het vertrouwen waarop de samenwerking is gebaseerd, moet ook opnieuw worden opgebouwd.
Er moet ook weerstand worden geboden tegen het zoeken naar dominantie. In jager-verzamelaarssamenlevingen worden degenen die dominantie nastreven vaak ingeperkt door de groep. Internationale instellingen en de checks and balances in het Amerikaanse systeem moeten voorkomen dat het roekeloze streven naar dominantie escaleert. Reacties op wrok moeten streng maar weloverwogen zijn, in plaats van een race naar de bodem te riskeren.
Over het geheel genomen is Amerika’s klaarblijkelijke gebruik van wrok om de levensstandaard van zijn tegenstanders, bondgenoten en zelfs van zijn eigen burgers onnodig te verlagen, zeer verontrustend. Maar als de VS weigeren om wrok te koesteren jegens hun tegenstanders, dan riskeren ze dat een nieuwe wereldmacht – die mogelijk vijandig staat tegenover liberale democratie en mensenrechten – de wereldorde gaat bepalen.
Aristoteles stelde dat de deugdzame mens boos wordt om de juiste redenen, op het juiste moment, op de juiste manier. Amerika moet leren hetzelfde te doen.
Deze tekst is een vertaling van Donald Trump’s foreign policy might be driven by simple spite – here’s what to do about it, oorspronkelijk verschenen op de site van The Conversation.
